De regels van DE en HET

De volgende categorieën woorden zijn HET-woorden:

• verkleinwoorden: bloempje, jongetje, vaasje;
• namen van talen: Nederlands, Swahili;
• namen van landen en plaatsen: het tolerante Nederland, het Duitsland van na de oorlog, het statige Den Haag;
• namen van metalen: ijzer, kwik;
• namen van windrichtingen: noorden, zuidwesten;
• namen van sporten en spellen: tennis, scrabble, yahtzee;
• woorden met twee lettergrepen die beginnen met be-, ge-, ver- en ont-: belang, geweer, verstand en ontzet;
• woorden die eindigen op -isme, -ment, -sel en -um: communisme, instrument, kapsel en museum;
• maar: de óf het deksel, de recruitment en de overemployment. (Let op: dit geldt voor het enkelvoud. In het meervoud krijgen alle zelfstandige naamwoorden het lidwoord de.)

De volgende woorden zijn DE-woorden:

• woorden voor vruchten, bomen en planten: appel, eik, varen, fuchsia;
• namen van rivieren en bergen: Waal, Mount Everest;
• namen van cijfers en letters: vier, x, tussen-n;
• de meeste woorden die personen aanduiden: ober, boer, boerin (maar let op: het Kamerlid en het afdelingshoofd)

Ook woorden met de volgende uitgangen zijn meestal DE-woorden:

-heid, -nis: waarheid, kennis;
-de, -te: liefde, diepte;
maar verzameltermen met ge- ervoor zijn onzijdig: het gebergte;
-ij, -erij, -arij, -enij, -ernij: voogdij, bakkerij, rijmelarij, woestenij, razernij;
maar: het schilderij;
-ing, -st (achter een werkwoordstam): wandeling, winst, dienst;
-ie, -tie, -sie, -logie, -sofie, -agogie: familie, politie, visie, biologie, filosofie, demagogie;
-iek, -ica: muziek, logica;
maar onzijdig zijn: het antiek, het elastiek en het publiek;
zowel de als het is mogelijk bij: diptiek, koliek, mozaïek, portiek, reliek, triptiek;
-theek, -teit, -iteit: bibliotheek, puberteit, stabiliteit;
-tuur, -suur: natuur, censuur;
maar: het avontuur, het barbituur, het fournituur, het postuur en de óf het montuur;
-ade, -ide, -ode, -ude: tirade, planetoïde, periode, attitude;
maar: niet-telbare stofnamen op -ide zijn onzijdig (bijvoorbeeld chloride en bromide)
-ine, -se, -age: discipline, analyse, bagage;
maar: het percentage, het promillage en de óf het bosschage, corsage, personage, vitrage en voltage;
-sis, -tis, -xis: crisis, bronchitis, syntaxis.